ՀԱՅԱԳԻՏԱՐԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆ

ՎԻԼՅԱՄ ՍԱՐՈՅԱՆ WILLIAM SAROYAN

ՎԻԼՅԱՄ ՍԱՐՈՅԱՆ WILLIAM SAROYAN Уильям Сароян

ՎԻԼՅԱՄ ՍԱՐՈՅԱՆ
Ես չէի հավատում, թե որևէ մեկն Ամերիկայում կարող էր ինձնից լավ գրել կամ պոտենցիայով ինձնից լավ գրող լինել: Ես պատճառ չունեմ դա հիմա սրբագրելու… Այսպես լինելու հիմնական պատճառը իմ գրականությո՛ւնն էր. դա նոր գրականություն էր, դինամիկ գրականություն էր, կենսունակ գրականություն էր:
Ես միշտ եղել եմ ավելին, քան ընդհանուր մարդը: Ես միշտ եղել եմ մի քիչ ավելին, քան մեկ հոգի:
Ես մեկն եմ, որ է: Հնարավոր չէ ինձ կասեցնել, և հենց սկզբից դա երևում էր: Ես պետք է միշտ գրող լինեմ: Ես պետք է միշտ Սարոյան լինեմ և ուրիշ ոչինչ: Անվճռական ոչ մի բան չկա իմ գոյության մեջ: Իմ ողջ էությունը վճռական է, և՛ բարձր է, և՛ ուժգին է, և՛ ավելի տարածություն ունի, քան կյանքը: Արվե՛ստն է իմ էությունը:
— Ես թերևս ամենաջղային գրողն եմ, որին հանդիպել եմ: <…> Մի մոռացեք, որ իմ գրականության մեծ մասը դեռևս անտիպ է <…>: Ինձ ծանոթ է ամբողջ տեսությունը Սարոյանի` տաքսիրտ հայի, որ ամբողջ աշխարհն է գրկում, համբուրում և այլն: Ես ավելի ճշմարիտ զայրույթ և բողոք ունեմ մարդու և իր խոցելիության, ապականելիության, կաշառակերության դեմ, քան որևէ այլ գրող: Հիմա գուցե հարցնեք` «Ուրեմն, ինչպե՞ս կարող եք այսքան սեր ունենալ»: Այդ սերը կարգապահության արդյունք է:
Պարտքս Հայաստանի և, հետևաբար, բոլոր հայերի հանդեպ անհաշվելի, անչափելի է, վիթխարի է, այո, վիթխարի:
Վերջերս մի քննադատի գրեցի. «Կարծում եք, որ ես իմ մասի՞ն եմ գրում. ես գրում եմ ձեր բոլորի մասին: Իմ ընթերցողների մեծ մասը կարդում է ինձ, երբ ուզում է հավատալ իմ ներքին ճշմարտությանը»:
Ռուս գրականությունն ունի այնպիսի մի որակ, որ կարողանում է մեծ ոգիներին գոհացնել. պարկեշտություն, անկեղծություն, անմիջականություն, թուլություն` տկարի սխալի և ձախողության հանդեպ, տկարություն` ամոթխածության և խելագարության, համակրանք` զվարճալի կերպարի հանդեպ և վերջապես մի խորունկ, շատ խորունկ սեր:
Իմ բոլոր կերպարները ես ինքս եմ:

(Կարիկ Պասմաճյանի` 1975 թ. մայիսի 25-ի հարցազրույցից, Փարիզ,
«Սովետական գրականություն», 1976, թիվ 1)
ՎԻԼՅԱՄ ՍԱՐՈՅԱՆ WILLIAM SAROYAN Уильям Сароян