ՀԱՅԱԳԻՏԱՐԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆ

Գրող, հրապարակախոս՝ Ռուզան Ասատրյան

Արտերկրի ինչպիսի աղբյուրներ էլ ուսումնասիրելու լինենք. միևնույն է, մեր իմացության դարպասները բացվում են միայն մեր խորան խորհուրդ «Սասնա ծռեր» էպոսի ուսումնասիրությունների ակունքներում: Մի քանի խոսք հենց էպոսի ժամանակագրության մասին, որը նույնպես գալիս է ապացուցելու հայերիս հեռավոր անցյալի իրականությունն ու ստեղծած պատմամշակութային արժեքների հիպոթեզ չլինելու խնդիրը: Մեր նախնիներն իրենց մտքի բանավոր քարեդարաններում սերնդեսերունդ փոխանցել են մեր ժողովրդական հեքիաթները, խաղիկները, առածները, մեր անուններն ու բառերը: Նրանցից յուրաքանչյուրն իր մեջ կրում է պատմական անցյալի ներկայությունը: «Սասնա ծռեր» էպոսի 150 պատումներից մեր ժամանակի ընթերցողին հասած «Աասունցի Դավիթ» էպոսը դեռ մինչև օրս Էլ շարունակում է մնալ որպես դյուցազներգություն: Առանձին անհատների կողմից գաղտնազերծված և մամուլում, և հեռուստաեթերներով հնչող մի քանի բացահայտումները հասարակությանն անորոշության մեջ թողեցին, որտեղից էլ անվստահություն առաջ եկավ էպոսի թաքնագիտական կառուցվածքային համակարգի նկատմամբ: Մեզ հայտնի շատ գիտնականների, այդ թվում ամերիկաբնակ Արթուր Արմինի 2007թ. Լոս Անջելեսում հրատարակած «Հնագույն հեթանոսական Աստվածաշունչ Սասնա ծռեր էպոսը» լույս Է սփռում տիեզերական իմացության բոլոր շերտերի վրա շաղկապված եգիպտական, հունական, ասորական և հայկական աստվածությունների ժառանգական շղթային: Գրքի հեղինակի բացառիկ աշխատանքը շերտ առ շերտ էպոսի հերոսների միջոցով մեզ է հասցնում մոտ 40 000 տարվա հայ էթնոսի գոյության փաստը: Նրանից է սկսվում մարդկության տիեզերաիմացությունը: Ըստ Արթուր Արմինի գրքի, որ ի դեպ հագեցած Է անտիկ աշխարհի պատկերագրերով, շումերական, եգիպտական, հայկական ու ասորական կենդանակերպի նշաններով, խորհրդանշական քանդակների պատկերներով ու քարտեզներով, զանազան խորանարդների չափագրումներով, ամբողջապես աստրոլոգիա ու աստղագիտություն է: Ահա թե ինչու մեր նախնիները այդպես սրբորեն ու խնամքով բերնեբերան փոխանցել են մեր ժողովրդի հրաշալի էպոսը,որի հետ կարծում եմ շատ խոր աղերսներ ունի ամենահնագույն աստղադիտարանը՝ Քարահունջը: էպոսում ընդամենը երկու կերպարների աստղային ժամանակացույցին եմ ուզում անդրադառնալ և, օգտվելով Արթուր Արմինի գրքից բաց անել նրանց վերաբերող թաքնագիտական փաստերը: Պարզվում Է, որ Ծովինարը (Նար-ծովի-մայր, ծովի ոգի) իգական հիմքով ջրային տարերքն է և կապվում է ծովի հետ, այսինքն տիեզերական կամ երկնային կենսաջրերի հետ, որպես արարման սկիզբ, ինչպես բոլոր հնդեվրոպական հավատամքային պատումներում (էջ 252): Աստղագիտական առումով Ծովինարը աղերսվում է երկնային Ծիր Կաթինի, Սիրիուս աստղի և լուսնի հետ: Սիրիուս աստղով է սկսվում տիեզերական շրջափուլը, որն ընդունված է եղել թե հին հայերի մոտ (Մեծամոր մ.թ.ա. 3-րդ հազարամյակում), թե Միջագետքում, թե եգիպտացիների մոտ: Ընդունված է եղել 30 օրվա արական և 28 օրվա իգական համակարգ: Եվ ահա, Ծովինարն աղբյուրից խմեց մեկ լրիվ և մեկ կես բուռ ջուր: 1+1/2-360+180 մեկ շրջան: Տիեզերամայր՝ ահա Ծովինարի առաքելությունը: Հնագույն դիցաբանության մեջ Ծովինարը նմանեցվել է Անահիտ աստվածուհու հետ: Տիեզերամայրը մեկ լիքը և կիսատ բռով խմած ջրից ծնում է երկվորյակ զավակներ Սանասար և Բադդասար: Քանի որ Էպոսի բոլոր հերոսները ժամանակի Էություն ունեն, ովքե՞ր Էին Սանասարը և Բաղդասարը: Նախ ասենք, որ աստվածային երկվորյակների մասին առասպելական պատումով նրանք համարվում են Արև Աստծո որդիներ, և այն ընկած է հնդեվրոպական հնագույն բոլոր ավանդույթներում: Մենք արդեն նշել ենք, որ հնդեվրոպացիների նախահայրենիքը Հայաստանն է։ Հետևաբար նրանց և մեր աստվածությունների նմանությունը բոլորովին էլ չի զարմացնում հայերիս: «Սասնա ծռեր» էպոսում երկվորյակների ճյուղը լիովին ներկայացնում է նրանց աստղագիտական նշանակությունը: Սան-ա-սար (Սան-որդի-հոգի), 5-րդ դարից մենք ունենք սանիկ, սանահեր բառերը, որոնք հոգևոր ու մտերմիկ կապեր ունեցող բարեկամ են նշանակում: «Սանահեր» նշանակում է հոգևոր հայր: Սանասարը աղերսվում է նաև Արևի հետ: Եվ մենք հայերս, երևի միակ ժողովուրդն ենք դարձյալ, որ ունենք «Արևիդ մեռնեմ», «Հոգուդ մեռնեմ» արտահայտությունները, որոնք գալիս են մեր հնագույն պաշտամունքային համակարգից: Սար -ժամանակաշրջան, ստացվում է, որ Սանասար բառը նշանակում է Աստծո որդու հավերժական ժամանակաշրջան: Սանասարը որպես ինքնուրույն մեկ ամբողջություն, ներկայացնում է տիեզերական մեծ տարի 25920 տարի: Իսկ կես բառը Բաղդասարը, 12960 տարի: Որպես երկվորյակ մեկ աստվածություն էր, արդյունքում ստացվում է 38880 տարի: Այսինքն, այդ ժամանակաշրջանը ներկայացնում է երկրագնդի առանցքի ելակետային դիրքից մինչև նախկին դիրքը: Բաղդասարը երկվորյակ աստվածության մեջ ներկայացնում Է լուսինը, ինչպես Րիգ Վեդայում, Միթրա-Վարունա կամ Ինդրա֊Ագնի եղբայրներն են ներկայացնում հակադարձ աստվածություններ՝ գիշեր-ցերեկ, այնպես Էլ Սանասարն ու Բաղդասարը ներկայացնում են արևն ու լուսինը: Բաղդասարը էպոսի Ադրամելիքն Է, որը նշանակում Է հին հեթանոսական համակարգի մեր «տիառն ընդառաջ»-ը, այն, ինչ մենք այսօր ընդունում ենք քրիստոնեության Աստծո որդի Հիսուսի վերաբերյալ: Ադրամելիքը աղերսվում Է նաև Ադար ամսի հետ: Հիշենք, թե սասունցիներն ինչպես էին հեթանոսական Նոր տարվա գիշերը, մարտ ամսին, տան պատերը ծեծում, հին տարին տնից դուրս հանելու համար: Ադարը նաև Նոր տարվա սկիզբ Է համարվում:

Սասնա ծռեր — David of Sassoun / ՍԱՍՆԱ ԾՌԵՐ ԷՊՈՍԸ ԵՎ ՄԵՆՔ

Էպոսի առաջնային աստվածությունների միջոցով փորձ է արվել մոտենալ մեր ազգային ակունքներին, ապացուցելու համար, թե որքան հին է մեր ժողովուրդը Տիեզերքի գոյության մեջ։
Ուսումնասիրելով ավելի վաղ շրջանի ազգերի ծագումնաբանությունը, սկսած մ.թ.ա.3-2-րդ հազարամյակներից, լեհ գրող Զենոն Կոսիդովսկու «Բիբլիական ավանդապատումներ» գրքում զարմանալիորեն հանդիպեցի մեզ հետաքրքրող մի շարք փաստերի: Գիտնականը անշահախնդրորեն ներկայացրել է հրեաների կողմից Հին կտակարանի կեղծված փաստեր: «Աստիճանաբար վերծանելով Միջագետքյան սեպագրերը պարզ դարձավ, որ Բիբլիան, որ դարեր շարունակ համարում Էին հրեաների կենսագրությունը, իբրև թե ծագած Աստծո ներշնչումով, իր արմատներով գնում Է դեպի Միջագետքի ավանդությունները, ուր մասնակի շատ մանրամասներ ու նույնիսկ ամբողջ ավանդազրույցներ առավել կամ նվազ չափով փոխառնված են շումերական առասպելների և լեգենդների հարուստ գանձարանից: Բաբելոնը գերությունից ազատագրվելուց հետո նրանք Միջագետքից Քանան են բերում այնպիսի պատկերացումներ, կրոնական առասպելներ, որոնք հազարամյակների ընթացքում ծագել էին Տիգրիսի և Եփրատի ափերին…» (Էջ 29): Իսկ թե որտեղի՞ց են սկիզբ առնում բիբլիական այս երկու գետերը, օտարների պատմությունը դարձյալ լռում Է, որովհետև պարզից Էլ պարզ Է, որ նրանց ակունքը Հայկական բարձրավանդակն Է: Զենոն Կոսիդովսկին, խորապես գիտակ լինելով միջագետքյան ժողովուրդների ծագման ու նրանց մշակույթի տարածման պատմություններին և չվախենալով լեհական կղերականների ինկվիզիցիաներից, ապացուցել Է, որ Քանանում բնակություն հաստատած հրեաները աստիճանաբար ազատվել են Միջագետքի ազդեցությունից և աղավաղելով նրանց առասպելները ձևավորել են իրենց ազգային կրոնական նպատակներն հետապնդող նոր առասպելների պատմություն: Կոսիդովսկին օգտվել Է նաև Բրիտանական թանգարանի աշխատակից, սեպագրագետ Ջոն Սմիթի աշխատություններից: Սմիթը Նինվեից բերված կավե սալիկները կարդալով զարմացած Է մնում Ջրհեղեղի մասին հայտնաբերված ֆրագմենտների վրա: Նա հանդես Է գալիս մամուլում, ապացուցելով, որ հրեաները «Հին Կտակարանում» օգտվել են Միջագետքյան սեպագրերի փաստերից: Մշակույթը միշտ Էլ ապրել ու հարստացել Է հաջորդ սերնդի միջոցով: Հաճախ իրար ժխտելով ու անունները տեղափոխելով լեգենդներն ու առասպելներն իրենց կենսունակ են պահել, սերունդներին տալով մտածելու և ինքնուրույն դրսևորվելու հնարավորություն: Թե որքանո՞վ ենք մենք կարողացել պաշտպանել մեր ինքնուրույն ազգային բնութագիրը և դրանով մեր սերնդին թողել ազգային կենդանի ժառանգություն: Այդ մասին պատմությունը դեռևս անելիք ունի: Մխիթարյան միաբան Միքայել Չամչյանը իր «Հայոց պատմություն-Ա» հատորում, անդրադառնալով մեր ժողովրդի անցյալին ու նրա սքանչելի լեզվին, գրում է. «Այն առաջին լեզուն, որով խոսում էին մարդիկ Ադամից սկսած, մինչև լեզուների բաժանումը, հայոցն է, որը մնացել է մինչև այժմ, և սա կարելի է դյուրությամբ հաստատել: Չէ՞ որ մարդիկ խոսում էին այն լեզվով, որը Հայաստանում էր, քանի որ Նոյը և նրա որդիք, որոնց էր մնացել այդ ժամանակ բնիկ լեզուն, Հայաստանում էին և այնտեղ բազմացան» (Վենետիկ, 1784թ., էջ 153-164): Հարգանք ու պատիվ հայ պատմաբանին, միայն ավելացնեմ, որ Հայաստանում անկախ պետականության հաստատումից հետո, շատ երիտասարդ գիտնականներ հայտարարեցին, որ Աստծո լեզուն հայերենն է եղել:
Հայաստանը, ըստ պրոֆեսոր Հ. Գավուկչյանի, հնդեվրոպական ընտանիքի նախահայրենիքն է: Մեր ժողովրդի առեղծվածային կենսունակությունը եղել է և մնալու է աստվածային պահպանիչ նախախնամության մեջ: Հայերն այսօր աշխարհում 10 միլիոնից ավելի են և, ավելին կլինեինք, եթե մշտապես միաբանվեինք մեկ ազգային գաղափարախոսության շուրջ և յուրաքանչյուրս մեր մեջ տեսնեինք հազարամյակներից եկող հային ու Հայաստանը:
XIX դարի ռուս մտածող Վ. Սոլովյովի խոսքերով «Ազգային գաղափարը ոչ թե այն է, թե ինչ է մտածում ազգը իր մասին ժամանակի մեջ, այլ թե ինչ է մտածում նրա մասին Աստված հավերժության մեջ»:

Աղբյուր՝ «ԼՈՒՍԱԿՆ» ամսագիր, 5-րդ համար, սեպտեմբեր, 2011